Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế được chia cho các cổ đông của một cổ phần. Cổ tức có thể được trả bằng tiền hoặc cổ phiếu.
Về cơ bản,mục đích của bất kỳ công việc kinh doanh nào là tạo ra lợi nhuận cho những chủ sở hữu của nó, và cổ tức là cách thức quan trọng nhất để việc kinh doanh thực hiện được nhiệm vụ này. Khi công việc kinh doanh của công ty tạo ra lợi nhuận, một phần lợi nhuận được tái đầu tư vào việc kinh doanh và lập các quỹ dự phòng, gọi là lợi nhuận giữ lại, phần lợi nhuận còn lại được chi trả cho các cổ đông, gọi là cổ tức. Việc thanh toán cổ tức làm giảm lượng tiền lưu thông đối với công việc kinh doanh, nhưng việc chia lời cho các chủ sở hữu, sau tất cả mọi điều, là mục đích chính của kinh doanh.
Một số công ty trả cổ tức cho cổ đông bằng cổ phiếu thay vì tiền mặt, trong trường hợp này các cổ đông nhận được các cổ phiếu phát hành bổ sung thay vì nhận tiền mặt.
Như vậy việc chi trả cổ tức được chia thành 2 loại
+ Chi trả cổ tức bằng tiền mặt : là việc dùng 1 phần lãi kiếm được hàng năm để chia tiền mặt cho cổ đông. Việc chia tiền mặt này sẽ có ưu điểm giúp cho cổ đông nhận được tiền thực chia từ quá trình làm ăn của công ty. Tuy nhiên số tiền giữ lại để tái đầu tư phát triển công ty sẽ ít đi, có thể giảm khả năng tăng trưởng trong tương lai. Do vậy, cổ tức tiền mặt thường chỉ chiếm 1 phần của lợi nhuận sau thuế.
Trong hình ảnh trên là Nghị quyết Đại hội Cổ đông Thường niên năm 2018 của Ngân hàng Vietcombank (Trang 18/22). Ta thấy tại phần Phân phối Lợi nhuận 2017 thì Vietcombank đã trích lập để phân phối lợi nhuận kiếm được vào nhiều Quỹ, trong đó có Chia Cổ tức năm 2017 bằng Tiền mặt với Tỷ lệ 8% của Vốn Điều lệ, tức 2.878 tỷ đồng trên Tổng Lợi nhuận 2017 kiếm được 8.849 tỷ đồng (Chiếm 32,5% số Lãi) và cũng là chiếm chính trong quá trình phân phối lợi nhuận.
Ưu điểm của trả cổ tức bằng tiền mặt:
- Mang lại cảm giác chắc chắn cho cổ đông khi tìm kiếm lợi nhuận trong đầu tư cổ phiếu. Đối với những nhà đầu tư phòng thủ thì việc nhận tiền mặt từ công ty, mang tính đảm bảo hơn nhiều so với việc công ty giữ lại tiền và chạy theo những cơ hội “hào nhoáng” nhưng không chắc chắn.
- Chứng minh là công ty có dòng tiền vững mạnh, an toàn khi đầu tư. Cần lưu ý xem xét thời gian chi trả trong thời gian dài, ổn định và có sự tăng trưởng cổ tức, cẩn thận với các công ty vậy nợ để trả tiền cổ tức.
Nhược điểm của trả cổ tức bằng tiền mặt.
- Chịu thuế 2 lần. Lần đầu là thuế thu nhập doanh nghiệp, tuy nhiên tùy ngành nghề đặc thù vùng miền mà có những ưu đãi về thuế riêng. Thuế thứ 2 là thuế thu nhập cá nhân cho phần cổ tức là 5%. Khi công ty trả cổ tức 2.000 đồng, bạn thực nhận chỉ là 1.900 đồng.
- Đối với công ty đang khó khăn về tài chính, hay công ty đang giai đoạn phát triển nhanh, mở rộng thì trả cổ tức bằng tiền mặt làm giảm lượng tiền trong doanh nghiệp khiến doanh nghiệp thiếu hụt tiền để mở rộng sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng đến sự phát triển của doanh nghiệp.
+ Chi trả cổ tức bằng cổ phiếu: là việc dùng 1 phần lãi kiếm được hàng năm làm nguồn vốn để tăng Vốn Điều lệ thực góp cho công ty. Hình thức này đối lập hoàn toàn với hình thức chia tiền mặt ở trên ở điểm chỉ chia ra cổ phiếu (hay còn lại là pha loãng thêm cổ phiếu) hay cổ đông chỉ nhận được thêm cổ phiếu từ quá trình làm ăn của công ty. Ưu điểm ở đây là số tiền giữ lại để phát triển công ty trong tương lai sẽ lớn hơn, tuy nhiên cách này lại không đem lại cho cổ đông phần lợi ích trước mắt là tiền mặt.
Ưu điểm của trả cổ tức bằng cổ phiếu:
- Đối với cổ phiếu ít thanh khoản thì trả cổ tức bằng cổ phiếu sẽ tăng tính thanh khoản cho thị trường, làm giảm rủi ro thanh khoản,cũng như làm giảm thị giá giúp nhà đầu tư khác có thể dễ dàng mua cổ phiếu, do đó giá cổ phiếu sẽ tăng.
- NĐT tránh bị đánh thuế 2 lần so với thuế đánh vào cổ tức bằng tiền mặt.
- Công ty có thể giữ lại tiền để khắc phục khó khăn, hoặc mở rộng sản xuất, đầu tư vào những dự án mang lại lợi nhuận lâu dài cho cổ đông.
Nhược điểm của trả cổ tức bằng cổ phiếu:
- Vì vốn hóa không đổi, chia cũng như không chia, trong khi đó nhà đầu tư phải chờ 2-3 tháng để cổ phiếu mới phát hành về tài khoản có thể bán được cổ phiếu trả cổ tức.
- Doanh nghiệp đầu tư những dự án nếu không hiệu quả, sẽ khiến giá cổ phiếu giảm thêm.
Dù trả cổ tức bằng cổ phiếu hay thưởng cổ phiếu, bản chất về mặt tài chính và kinh doanh là không đổi chỉ thay đổi về mặt bút toán báo cáo kế toán từ lợi nhuận chưa phân phối sang vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, thường trong ngắn hạn ảnh hưởng tích cực đến giá cổ phiếu, đặc biệt là tin chia khủng, tuy nhiên nếu DN hoạt động kinh doanh không vượt trội giá sẽ trở về mức trước khi tăng.
Kiểu chia cổ tức và nguyên tắc chia cổ tức tiền mặt, cổ tức cổ phiếu
- Kiểu chia cổ tức: trong năm Tài chính, các Công ty Niêm yết có thể lựa chọn 1 trong 4 kiểu chia:
+ Chỉ chia cổ tức tiền mặt.
+ Chỉ chia cổ tức cổ phiếu.
+ Chia hỗn hợp cả 2 loại cổ tức tiền mặt và cổ tức cổ phiếu.
+ Không chia gì cả (Có thể bị lỗ hoặc đang bù lỗ lũy kế các năm trước).
Việc chia cổ tức kèm tỷ lệ % trong năm được thực hiện trên cơ sở lợi nhuận sau thuế sau khi đã có Kiểm toán và được Đại hội Cổ đông Thường niên của Công ty Niêm yết đó thông qua.
Nguyên tắc Chia Cổ tức: việc chi trả cổ tức luôn được thực hiện trên cơ sở mệnh giá gốc của cổ phiếu. Hiện tại ở Việt Nam mệnh giá gốc cổ phiếu của các công ty đang niêm yết được quy định là 10.000 đồng. Đặc biệt với việc trả cổ tức bằng tiền mặt, có rất nhiều người mới vẫn lầm tưởng việc chi trả này được thực hiện dựa trên thị giá cổ phiếu thay vì mệnh giá gốc của cổ phiếu là 10.000 đồng.
- Số đợt cổ tức trả trong năm: Đại hội cổ đông thường niên chỉ công bố loại hình chia dự kiến là cổ tức tiền mặt hay cổ tức cổ phiếu và tổng tỷ lệ cổ tức mỗi loại được chia cho toàn năm tài chính là bao nhiêu. Còn việc tổng số đó được chia thành mấy đợt và thời gian chốt danh sách, thời gian thanh toán trong năm là do Hội đồng Quản trị (HĐQT) quyết định cụ thể (Thường phụ thuộc vào chu kỳ kinh doanh trong năm của doanh nghiệp). Theo thống kê. các Công ty Niêm yết có thể trả cổ tức thành 1 đến 2 lần trong 1 năm.
